Het Hindoeïsme, oftewel de Hindoe Dharm, wordt vaak getypeerd als een manier van leven. Deze manier van leven is te herkennen aan tien kenmerken. Voordat er nader ingegaan kan worden op deze kenmerken is het noodzakelijk eerst te begrijpen wat dharm is.
Wat is Dharm?
Dharm is een Sanskriet woord dat moeilijk te vertalen is naar het Nederlands. Het woord heeft in verschillende contexten verschillende betekenissen. Dharm wordt veelal vertaald als het goede, het vervullen van de plichten of het leven volgens menselijke normen en waarden. In de Nirukt (Vedische woordenboek) wordt Dharm op twee manieren beschreven:
- Dhaaryate iti Dharm – hetgeen dat iedereen draagt
- Dhriyate iti Dharm – hetgeen dat men met zich meedraagt
De eerste beschrijving van Dharm is zichtbaar in alle facetten van de wereld. Twee voorbeelden zijn water en vuur. Water heeft als kenmerk dat het vloeibaar en koel is. Dit in tegenstelling tot vuur, dat als kenmerk warmte en licht heeft. In geen enkele omstandigheid wijken deze elementen af van hun kenmerken. Door deze fundamentele kenmerken zijn de elementen te herkennen. Dharm is dus de definitie van de primaire, natuurlijke kenmerken van de verscheidene facetten in de wereld.
De tweede beschrijving van Dharm is bijzonder, omdat deze alleen van toepassing is op de mens. De mens heeft net als alle andere facetten van de wereld primaire kenmerken, die hem onderscheiden van andere organismen. Daarnaast is het bijzondere aan de mens dat hij het vermogen heeft om zelf na te denken over zijn menselijke eigenschappen. Hij kan zelf kiezen welke kenmerken, in de vorm van onder andere karaktereigenschappen, hij met zich meedraagt. Het komt er dus op neer dan de mens zelf instaat is om te bepalen wat zijn Dharm is.
Deze grote keuzevrijheid van de mens is zowel een privilege en een grote verantwoordelijkheid. Juiste keuzes worden gemaakt op basis van correcte informatie en doelgerichtheid. Om te begrijpen wat de dharm van de mens is, is het dus noodzakelijk om te weten waar deze uiteindelijk naartoe moet leiden. Het doel van deze dharm is door wijzen beschreven in de Hindoe geschriften als saamhorigheid in de samenleving en stimulering van persoonlijke ontwikkeling. Dharm moet leiden tot de oplossingen in een wereld van tekortkomingen. Deze oplossingen moeten leiden naar een harmonieuze en stabiele samenleving uit het belang van de gehele mensheid. Duidelijk wordt dat dharm een weg is die leidt tot de genoemde doelstellingen. In de Rigved wordt de mens het volgende opgedragen:
Indramvardhanteapturaa, krinvanto vishvam aaryam, apaghnanto araavanah.
Betekenis:
Ontwikkel eerst de verheven menselijke eigenschappen in je. Vervolgens heb je de verantwoordelijkheid om de gehele wereld verheven te maken.
Het bereiken van dit doel is alleen mogelijk als de mens leeft volgens de menselijke dharm. Dharm is dus niet om in te geloven of naar te luisteren, maar om in je leven toe te passen. Het is een manier van leven.
De 10 kenmerken
Om de Dharm van de mens beter te kunnen herkennen en om concreet volgens het goede te kunnen leven zijn er in de hindoe geschriften 10 kenmerken aangegeven. Deze zijn:
Dhritih kshamaa damo-asteyam shoucham-indriyanigrahah,
Dhi-vidya satyam-akrodho dashakam dharma-lakshanam.
– Manu Smriti, hst 6, shloka 62 –
- Dhriti
Het eerste kenmerk is dhriti en kan vertaald worden als standvastigheid, stabiliteit of doorzettingsvermogen. Dhriti kan gezien worden als het fundament dat nodig is om de andere eigenschappen op te bouwen. Hiervoor is het belangrijk dat men instaat is om de plichten en beloften na te komen. Om dit kenmerk in het leven te brengen is veel discipline nodig.
- Kshamaa
Kshamaa betekent letterlijk vergeven en wordt gezien als Param Dharma, de hoogste en edelste vorm van Dharm. De essentie van vergeven zit in het loslaten van haatgevoelens. Dit is te doen als men medeleven kan tonen in de moeilijkste situaties en wanneer men de kracht en moed heeft om los te laten en verder te gaan met het leven. Wanneer men in staat is om dat te doen, bereikt men innerlijke vrede.
- Dam
Dam, ook wel Daman genoemd, duidt op beheersing van de wil en de wensen. De controle over de wil komt door veel oefening en alertheid. Bij het nemen van beslissingen is belangrijk om de wil onder controle houden. Dit zorgt ervoor dat het beoordelingsvermogen niet wordt beïnvloed. Hierdoor is men instaat de juiste te prioriteiten stellen en uiteindelijk besluiten te nemen die in het belang zijn van het eigen leven, het gezin en de samenleving.
- Asteya
Asteya betekent niet stelen. Hoe aantrekkelijk het ook is, de gevolgen van een misdaad zijn altijd slecht. Men komt echter pas in verleiding als men niet tevreden is met de eigen bezittingen. De essentie van dit kenmerk zit daarom ook in tevredenheid en geduld. Als men tevreden is met de eigen bezittingen en geduldig genoeg is om zelf hard te werken, dan zal de gedachte om te stelen niet ontstaan.
- Souch
Souch betekent letterlijk reinheid en is bedoeld voor alle aspecten in het leven. Hierbij kan men denken aan het lichaam, maar ook de omgeving, de gedachten en de daaruit voortkomende handelingen. De meeste nadruk wordt gelegd op de omgeving en de gedachten. Dat wat men observeert in de omgeving, zal in de gedachten komen. Deze gedachten zorgen er uiteindelijk voor dat men actie onderneemt. Zal men zich in een goede omgeving bevinden, dan is de kans groter dat men goede gedachten zal hebben en dus goede daden zal verrichten.
- Indriya Nigraha
Indriya zijn de zintuigen en nigraha is het beteugelen ervan. Bij het toepassen van deze leefregel is het essentieel dat men een duidelijk onderscheid kan maken in behoefte en verlangen. Niet alles wat men leuk of lekker vindt, is nodig. In vele gevallen kan het zelfs schadelijk zijn. Door de zintuigen te beteugelen wordt de grens tussen behoefte en verlangen duidelijk. Hierdoor ontsnapt de mens aan de slavernij van zijn zintuigen en kan hij zijn energie steken in zaken die ten goede komen van een ieder.
- Dhi
Dhi komt van het woord Boeddhie en betekent wijsheid. Wijsheid houdt in dat men onderscheid kan maken tussen goed en slecht en kan kiezen voor het goede. Dhi wordt gekenmerkt door het feit dat het zonder enige twijfel en compleet helder is. Alleen dan is men in staat om juiste keuze te maken.
- Vidya
Vidya betekent letterlijk kennis. Kennis is hoofdzakelijk nodig voor twee doeleinden: levensonderhoud en levensinrichting. Zonder kennis is men niet instaat om te voorzien in de eerste levensbehoeften. Het is dus noodzakelijk om kennis te vergaren, zodat men zichzelf en de familie kan onderhouden. Verder is kennis nodig om het leven goed in te delen en te organiseren, zodat men een gelukkig, gezond en succesvol leven kan leiden. Een gevaar van kennis is dat het arrogantie met zich mee kan brengen. Het is dus noodzakelijk om alert te zijn hierover en eerbied en respect voor anderen niet te verliezen.
- Satya
Satya is hetgeen waarop de hele wereld is gebaseerd. Datgene dat indruist tegen het belang van het individu, de gemeenschap en de wereld is tegen satya. Het toepassen van deze waarde wordt gedaan door te spreken en te leven naar Satya. Dit houdt in dat alle woorden en daden bijdragen aan de ontwikkeling van jezelf en de wereld.
- Akrodh
Akrodh betekent zonder woede en duidt op de beheersing ervan. Woede zorgt ervoor dat men handelingen verricht waarvan men uiteindelijk altijd berouw heeft. Tevens zorgt woede voor verlies van kracht. Het is erg ongezond en het veroorzaakt veel pijn voor anderen en jezelf. Wanneer men boos is, denkt men niet helder na en is men daarom niet goed in staat om goede beslissingen te nemen. Woede is het enige dat alles kapot kan maken dat men ooit opgebouwd heeft. Woede ontstaat wanneer er verwachtingen en verlangens niet voldaan worden. Wanneer men dus de bovengenoemde kenmerken in het leven toepast, zal men gemakkelijker in staat zijn om de woede te beheersen.
Het is niet gemakkelijk om deze kenmerken eigen te maken en ook niet om te zien of men de weg van dharm bewandelt. De beste manier om dit te testen is door te kijken naar de besluiten die men neemt en voornamelijk de manier van handelen in moeilijke situaties. Men kan bijvoorbeeld denken dat men de woede beheerst heeft, maar pas wanneer men zich in een onprettige situatie bevindt, kan men zien of de woede beheerst is of niet.
Belangrijk te weten is ook het feit dat de toepassing van dharm afhangt van de tijd, plaats en omstandigheden waarin het individu zich bevindt. Een keuze die in de ene situatie volgens dharm kan zijn, kan in een andere situatie juist tegen dharm indruisen. De keuze gemaakt met wijsheid rekeninghoudend met de tijd, plaats en omstandigheden zorgen voor de juiste toepassing van dharm.
Zoals al eerder gezegd is het leven volgens dharm een weg en elk individu kan de keuze maken om het te bewandelen. Wanneer dat gebeurt, zullen de kenmerken langzamerhand te herkennen zijn in het leven.
