Een vinamra (= nederig) karakter is een karakter zonder valse trots, mahatvakanksha (= eerzucht) en hebzucht. Het is menseigen om ons zorgen te maken over datgene wat wij ervaren als onze identiteit, rechten en bezittingen. Wanneer we het gevoel hebben dat deze aspecten ons ontnomen worden, dan raken we emotioneel uit balans en reageren we hier – afhankelijk van hoe wij in elkaar zitten – boos, verdrietig of terneergeslagen op.
Verschillende religiën trachten nederigheid te bevorderen door de houdingen die aangenomen worden bij het bidden. Knielen en buigen met overgave herinnert ons aan het feit dat alles wat wij zijn, hebben en kunnen afkomstig is van Bhagwaan. Er is dus eigenlijk geen reden om hoogmoedig te zijn over deze zaken. Nederigheid is een eigenschap die genezend werkt tegen de bovengenoemde kwalen. Het is daarmee een onmisbaar aspect in ons leven en zeker de moeite waard om meer over te leren.
Mata Shabari
Mata Shabari was de dochter van een jager en wordt in het heden vereerd als de bhakt (= devoot) die een hart van goud had. Ze is het ultieme voorbeeld van de wijze waarop je met liefde, vertrouwen en devotie het Allerhoogste kunt bereiken. Nadat zij zag dat er voor haar vivaah (= trouwdag) duizenden schapen en geiten geofferd zouden worden, rende zij weg van huis zodat de dieren gespaard konden worden.
In het bos zocht ze naar een leraar die haar kon helpen in haar spirituele ontwikkeling, maar vele brahmans (= geleerde) wezen haar af omdat zij van lagere kaste was. Uiteindelijk kwam Shabari terecht bij Rishi Matanga die haar als zijn shishya (= leerlinge) accepteerde, omdat hij zag hoe puur en zuiver zij van karakter was. Voor de rest van haar leven verbleef zij in de ashram (= kluizenaarsverblijf ) en verzorgde haar omgeving met heel veel toewijding.
Toen haar Guru al oud was geworden en zijn lichaam zou verlaten, riep hij Shabari naar zich toe en vroeg of hij nog iets voor haar kon betekenen. Shabari wilde graag met hem mee om het aardse achter zich te laten, maar Rishi Matanga stelde haar gerust en vertelde dat Shri Raam haar op een dag zou komen opzoeken. Pas na deze ervaring zou ze klaar zijn om haar lichaam te verlaten en verlichting te bereiken.
Vanaf dat moment wachtte Shabari geduldig op Shri Raam. Ze stond vroeg in de ochtend op om verse besjes te plukken voor Bhagwaan en de ashram mooi te versieren voor zijn komst. Ondanks het feit dat anderen haar uitlachten en zeiden dat Shri Raam nooit iemand van zo een lage kaste zou komen opzoeken, bleef ze hoopvol doorgaan met haar saadhana (= spirituele inspanning).
Mata Shabari bewees iedereen het tegendeel op de dag dat Shri Raam en Lakshman de ashram tijdens hun vanvaas kwamen opzoeken. Zij gaf Shri Raam toen haar zelfgeplukte en geproefde bessen, die Raam Bhagwaan met erg veel liefde opat. Lakshman wilde deze niet eten, omdat de oude vrouw er al van had gegeten. Hier antwoordde Shri Raam op dat hij nog nooit zulke zoete en lekkere bessen had gegeten en dat hij gelukkig wordt van alles wat hem met zuivere liefde wordt gegeven.
Shabari Mata hielp Raam en Lakshman in hun zoektocht naar Sita. Omgekeerd gaf Raamji haar de kennis over de negen vormen van ware bhakti (= devotie), waarna Shabari haar lichaam verliet en verlichting bereikte. Het is hierbij belangrijk om te herkennen dat haar karakter geen gevolg was van de beledigingen en onderdrukking van haar omgeving, maar dat het hier gaat om uitermate goede eigenschappen die Shabari van nature in zich had. Zij is hiermee een ideaal voorbeeld van het bewandelen van ons levenspad met eenvoud, zuiverheid en nederigheid.
Wat is nederigheid?
De karaktereigenschap nederigheid wordt door velen gekenmerkt als een negatief aspect. Het wordt gezien als jezelf minder vinden dan anderen, geen gelijk kunnen krijgen en alles van anderen accepteren zonder een weerwoord te bieden. Deze associaties belemmeren ons om in te zien dat nederigheid juist een positieve eigenschap is – één die een persoon op vele vlakken kan versterken en verreiken. Nederigheid bestaat in essentie uit vijf onderdelen:
1. Gebalanceerd zelfvertrouwen
Als eerste is het belangrijk dat je een kalm en accepterend zelfbeeld hebt dat niet overgevoelig is voor het ego. Dit betekent dat je niveau van zelfvertrouwen in balans is, niet te weinig en zeker niet te veel. Je zoekt geen bevestiging of erkenning van anderen, waardoor je niet handelt vanuit de instelling om aardig gevonden te worden door je omgeving. Aan de andere kant heb je ook geen te groot gevoel van eigenwaarde, wat de oorzaak kan worden van een trotse en superieure houding.
2. Verantwoordelijkheid
Een realistisch zelfbeeld zorgt ervoor dat je jezelf beter leert kennen. Het inzicht in je eigen sterke en zwakke punten helpt je vervolgens om verantwoordelijkheid te dragen voor fouten die je maakt in je leerproces, waarna je deze kunt verbeteren.
3. Open houding
Hoe vaak komt het niet voor dat wij verzeild raken in een discussie waarin we graag ons gelijk willen krijgen? Men raakt in zo een situatie al snel geneigd om zijn of haar eigen waarheid aan de ander op te leggen. Iemand die nederig is staat in het bijzonder open voor nieuwe inzichten over zichzelf én over de wereld om zich heen. Dit komt voort uit het besef dat je eigen referentiekader beperkt is en je deze kunt verbreden door middel van nieuwe kennis en inzichten.
4. Welzijn van anderen
Een nederig persoon houdt rekening met het welzijn van anderen en wenst een ieder oprecht geluk toe in zijn of haar leven. Er heerst dus geen afgunst wanneer het goed gaat met anderen.
5. Gelijkwaardigheid
Als laatste zie je in dat de intrinsieke waarde van een ieder gelijk is. We zijn allen gelijkwaardig, de één is niet beter of slechter dan de ander. Het gaat er uiteindelijk om dat je leert jezelf eerlijk en objectief te zien, met het besef dat wij allemaal onvolmaakt zijn. Daarentegen begrijp je ook waar je juist wel goed in bent en gebruik je deze talenten om goed werk te leveren. Het is een nuttige opdracht om voor jezelf na te gaan hoe jij in elkaar zit voor ieder bovengenoemd aspect.
Zelfreflectie
Mensen zijn gauw geneigd om te denken dat ze deze kwaliteiten wel beheersen en als gevolg daarvan nederig genoemd kunnen worden. Als we echter wat dieper graven dan blijkt dat een nederig karakter ontwikkelen toch lastiger is dan dat er in eerste instantie vaak gedacht wordt. Onbewust proberen we vaak anderen onze eigen waarheid op te leggen en handelen we vanuit een gevoel van onzekerheid. Leren we echter om ons wel nederig op te stellen, dan vormt dit een sterke basis in verschillende opzichten.
Ten eerste geeft nederigheid het juiste fundament voor het leiden van een devoot leven zoals Mata Shabari ons dat leert. Anderzijds zorgt deze eigenschap ervoor dat wij ons niveau van leiderschap aanzienlijk kunnen verbeteren zoals Jezus dit illustreert. Een ware leider is namelijk hij of zij die het voorbereidend werk van het succes van anderen op zichzelf neemt.
De moderne maatschappij is niet één die nederigheid als een gewaardeerde deugd bestempelt. Het zal bij ons dus van binnenuit moeten komen om deze waarde eigen te maken en de positieve kracht hiervan uit te stralen naar de verschillende kringen waar wij ons in bevinden.
