Raksha Bandhan betekent letterlijk “de band (bandhan) van bescherming (raksha)”. Het staat in de volksmond bekend als het feest waarbij een zus een rakhi om de pols van haar broer bindt. In ruil daarvoor belooft de broer haar te beschermen.
Maar in de oorspronkelijke Hindoe-traditie gaat Raksha Bandhan veel verder dan alleen de broer-zusrelatie. Het is een universeel ritueel dat de verbondenheid tussen twee mensen bezegelt, waarbij bescherming, vertrouwen en toewijding centraal staan. Het kan gaan om broers en zussen, vrienden, geestelijke leraren en leerlingen, toegewijden en God, of zelfs vreemden.
De betekenis van Raksha Bandhan is diep geworteld in verhalen uit de Veda’s en de Purans.
Verhalen uit de Hindu Geschriften
1. Draupadi en Krishna – Spirituele Vriendschap
In de Mahābhārat raakt Shri Krishna op een dag gewond aan zijn vinger terwijl hij de Sudarśan-cakra, zijn goddelijke werpschijf, gebruikt. Zonder aarzelen scheurt Draupadī een stukje stof van haar sari af en verbindt daarmee liefdevol zijn wond. Deze daad van pure oprechtheid en zorg raakt Krishna diep in zijn hart. Uit dankbaarheid belooft hij haar plechtig dat hij haar in tijden van nood altijd zal beschermen.
Die belofte wordt werkelijkheid tijdens het beruchte voorval in het Kuru-hof (Kuru Sabhā). Nadat Yudhiṣṭhira, haar echtgenoot, haar in een spel van dobbelstenen heeft verloren aan Duryodhan, probeert Duryodhan haar in het openbaar te vernederen door haar sari van haar af te laten trekken. In haar wanhoop wendt Draupadī zich in gebed tot Krishna. Als antwoord op haar roep zorgt Krishna voor een wonder: haar sari wordt op bovennatuurlijke wijze eindeloos lang, zodat zij ongeschonden blijft en haar eer behouden wordt.
Deze gebeurtenis benadrukt de diepe spirituele band tussen Shri Krishna en Draupadī, en laat zien dat ware bescherming voortkomt uit liefde, oprechte toewijding (bhakti) en het nakomen van heilige beloften.
Bron: Mahābhārat, Sabha Parva, Adhyāya 68–69
Sanskriet:
yathā rakṣāṃ karomy adya tava kṛṣṇe śarīriṇi |
tathā me pratijānīhi rakṣāṃ me kuru sarvadā ||
“Zoals ik jou vandaag bescherm, o Krishna, beloof mij dat jij mij altijd zult beschermen.”
2. Yam en Yamunā – Eeuwige Verbondenheid
Volgens de Bhaviṣya Puran bezoekt de riviergodin Yamunā op een bijzondere dag haar broer Yam, de god van de dood. Uit liefde en toewijding bindt zij een heilige beschermingsdraad (raksha-sūtra) om zijn pols, terwijl zij gebeden uitspreekt voor zijn welzijn en geluk.
Yam is diep ontroerd door de oprechtheid en genegenheid van zijn zuster. Als teken van zijn dankbaarheid schenkt hij haar het geschenk van onsterfelijkheid, zodat zij eeuwig zal stromen om de wereld te zuiveren en te voeden. Bovendien verklaart hij dat ieder die zo’n zuivere raksha ontvangt, gezegend zal worden met bescherming tegen gevaren en voorspoed in het leven.
Deze legende benadrukt dat Raksha Bandhan niet alleen gaat over menselijke relaties, maar ook over het erkennen en eren van eeuwige, beschermende banden die ons verbinden met het goddelijke en met de natuur.
Bron: Bhaviṣya Puran, Uttara Parva, Adhyāya 136
Sanskriet:
yamunā-bandhanād devaḥ svasaṃ rakṣāṃ dadau sadā |
mṛtyuṃ jayati yaḥ śuddhaṃ rakṣābandhaṃ samācaret ||
“Door het band van Yamunā gaf de god eeuwige bescherming aan zijn zuster. Degene die het zuivere Raksha Bandhan-ritueel uitvoert, overwint zelfs de dood.”
3. Indra en Śacī – Bescherming in Strijd
Tijdens een hevige oorlog tussen de goden (deva’s) en de demonen (asurs) begon Indra, de koning van de hemel, te wankelen in zijn moed. De voortdurende strijd had zijn krachten uitgeput en zijn vertrouwen aangetast. Zijn echtgenote Śacī, ook wel Indrānī genoemd, zag zijn neerslachtigheid en besloot hem op een spirituele manier te versterken.
Met grote toewijding bereidde zij een raksha-sūtra een heilige beschermingsdraad en doordrenkte deze met kracht door het reciteren van vedische mantra’s. Terwijl zij de draad zorgvuldig om de pols van Indra bond, sprak zij zegeningen uit voor zijn overwinning en bescherming tegen elk kwaad.
Door deze daad van liefdevolle toewijding en spirituele kracht voelde Indra zijn moed en energie terugkeren. Geïnspireerd en beschermd trok hij opnieuw ten strijde, en ditmaal behaalde hij de overwinning op de asura’s.
Dit verhaal uit de Bhaviṣya Puran laat zien dat bescherming niet alleen fysiek is, maar ook kan komen door spirituele kracht, oprechte intenties en de kracht van heilige woorden. Het benadrukt de essentie van raksha: dat ware bescherming voortkomt uit zuivere toewijding (bhakti) en het inroepen van het goddelijke.
Bron: Bhaviṣya Puran, Uttara Parva, Adhyāya 137
Sanskriet:
rakṣā-sūtraṃ gṛhīṣyāmi śubhaṃ jagati pāvanam |
yena tvam abhibhūyāsi ripūn sarvān mahābala ||
“Ik zal deze heilige draad binden, zuiverend voor de wereld, waardoor jij, o krachtige, al je vijanden zult overwinnen.”
De Spirituele essentie van Raksha Bandhan
- Universele bescherming
Raksha Bandhan is veel meer dan een cultureel gebruik of een familietraditie. Het is een heilig ritueel dat iedere relatie kan bezegelen waarin bescherming, toewijding en wederzijds vertrouwen centraal staan. Hoewel het vaak wordt gevierd tussen broer en zus, strekt de symboliek zich uit tot veel bredere verbanden: tussen ouders en kinderen, tussen vrienden, tussen geestelijke leraren (guru’s) en hun leerlingen en zelfs tussen mens en God.
In essentie staat het feest voor het erkennen van een heilige band die mensen verbindt, ongeacht bloedverwantschap. Het herinnert ons eraan dat bescherming niet alleen een fysieke daad is, maar ook een morele en spirituele verplichting (dharma). Een rakhi kan daarom net zo goed worden gebonden uit vriendschap, respect, spirituele verbondenheid of als een uitdrukking van devotie (bhakti) aan het goddelijke.
Zo overstijgt Raksha Bandhan de grenzen van familiebanden en wordt het een universeel symbool van liefdevolle zorg en verantwoordelijkheid voor elkaar.
- Onbaatzuchtige liefde en dharma
De Bhagavad Gītā (3.19) herinnert ons eraan dat we onze plicht moeten doen zonder gehechtheid aan de uitkomst:
tasmād asaktaḥ satataṃ kāryaṃ karma samācara |
asakto hy ācaran karma param āpnoti pūruṣaḥ ||
“Daarom moet je altijd je plicht vervullen zonder gehechtheid; wie zo handelt, bereikt het Allerhoogste.”
- Bescherming van de Ziel
De hoogste bescherming is spiritueel. In de Śrīmad Bhāgavatam (10.48.26) staat:
bhaktānāṃ pūrṇakāmasya harer līlā kathāmṛtam |
“Voor de toegewijden is de bescherming van de Heer als nectar – volmaakt, eeuwig en zuiver.”
Een leerzame spirituele reflectie
Raksha Bandhan is niet slechts een uitwisseling van draden, geschenken of beloftes. Het is een heilige herinnering dat wij allen hoeders zijn van elkaars welzijn, eer en spirituele groei.
In het Hindoeïsme wordt bescherming gezien als een dharmische plicht (kartavya) niet uit verplichting of bezit, maar uit liefdevolle dienstbaarheid (sewa).
De rakhi is daarom niet alleen een symbool van bescherming door een ander, maar ook van onze eigen belofte aan God om het goede in onszelf en in de wereld te beschermen.
Moge wij leren dat:
- Echte bescherming altijd gepaard gaat met compassie.
- Verbondenheid niet beperkt is tot bloedbanden, maar het hart overstijgt.
- De ware raksha komt van het herinneren van onze eeuwige relatie met het Goddelijke, die ons altijd beschermt, zoals Shri Krishna Draupadi beschermde.
Zoals de draad om de pols wordt gebonden, zo zouden wij dagelijks een onzichtbare draad van liefde, vertrouwen en spirituele verantwoordelijkheid om ons hart moeten wikkelen zodat geen enkele kracht van buitenaf de zuiverheid van onze ziel kan schaden.
